Self-leadership, czyli kilka słów o samoprzywództwie

Jak wielu z nas czasem myśli, że wspaniale byłoby być swoim własnym szefem? Sam decydowałbyś o własnym zakresie swoich obowiązków, czasie pracy, urlopach. Czy jednak rzeczywiście na tym polega samo kierownictwo? Czym właściwie jest samoprzywództwo i dlaczego pracownik powinien do niego dążyć?

Wyznaczanie własnej drogi zawodowej

Myślę, że zgodzisz się ze mną, że nikt nie zna Ciebie lepiej niż Ty sam. Chociażby z tego powodu to Ty podejmujesz kluczowe decyzje dotyczące swojego życia prywatnego i zawodowego. To, jak wychodzi Ci „prowadzenie” samego siebie przez życie w dużym stopniu zależy od tego, czy posiadasz określone cele, które chcesz w nim osiągnąć. Dążenie do prowadzenia sensownego życia jest dla większości z nas oczywiste. Z drugiej strony mam wrażenie, że chociaż jesteśmy sami sobie sterem, nie zdajemy sobie sprawy jak ważną rolę w naszym życiu może odegrać samoprzywództwo. Ba! Część osób nawet nie wie, że niemal codziennie uprawia tego rodzaju „sztukę”.

Self-leadership – rozwój w Twoich rękach

Kierowanie swoim losem wynika nie tylko z instynktu człowieka, ale w dużej mierze z posiadanego potencjału oraz talentów. Na tym właśnie bazuje koncepcja self-leadershipu, która w literaturze przedmiotu opisywana jest jako „proces, w którym jednostki, kontrolując swoje zachowania, jednocześnie wywierają same na siebie wpływ, poprzez specyficzny zestaw kompetencji”[i].  Warunkiem ukierunkowanych działań jest wysoki poziom samoświadomości – musisz nie tylko wiedzieć, jaki masz cel, ale również z jakich narzędzi powinieneś skorzystać, aby go osiągnąć. I chociaż mogłoby się wydawać, że samoprzywództwo to działanie ściśle ukierunkowane na cel, to tak naprawdę to proces pracy nad samym sobą w zakresie rozwijania świadomości siebie oraz celowego wpływu nie tylko na własne myślenie, ale także odczuwanie oraz zachowania.

Myślę, że definicją najlepiej oddającą znaczenie self-leadershipu, jest ta opracowana w 2019 r. przez M. Du Plessis, która uwzględnia również założenia psychologii pozytywnej. Jej zdaniem samoprzywództwo w pozytywnym wymiarze odnosi się do „…zdolności do identyfikowania i wykorzystania swoich mocnych stron do inicjowania i utrzymywania zachowań wpływających na siebie[ii]”.

Oczywiste jest, dlaczego powyższa definicja jest mi szczególnie bliska. Jako certyfikowany coach Gallupa oraz absolutna fascynatka psychologii pozytywnej nie mogę nie zgodzić się z teorią, że podstawą skutecznego samoprzywództwa jest wysoka samoświadomość w zakresie swoich talentów, mocnych stron oraz potencjału. Jeśli nie znasz swoich talentów, w pierwszej kolejności musisz je poznać i zrozumieć ich znaczenie. Dopiero później spróbuj self-leadershipu.

Samoprzywództwo a kompetencje

Czy self-leadership jest dla każdego? Moim zdaniem nie. Aby móc skutecznie rozwijać swoją osobowość, a jednocześnie dążyć do realizacji wyznaczonych celów, musisz posiadać określoną pulę kompetencji oraz cech osobowościowych.

Po pierwsze, samoświadomość i samowiedza. Jeśli nie będziesz potrafić być uważna/y na samego siebie, nie będziesz dążył do poznania swoich wewnętrznych talentów i możliwości, skuteczne ukierunkowane działanie nie będzie możliwe. Dlaczego? Nie znając swojego potencjału, będziesz na ślepo poszukiwał/a narzędzi do realizacji wyznaczonych celów. Tym samym stracisz czas i energię na te, które okażą się błędne. Działając w ten sposób, nie będziesz realizował/a samoprzywództwa nawet w najmniejszym zakresie. Wręcz przeciwnie: takie działanie jest jego totalnym zaprzeczeniem.

Uzupełnieniem samoświadomości jest samowiedza, która składa się z czterech podstawowych elementów:

• cechy charakteru – opracowania naukowe wskazują, że cechą szczególnie przydatną w kontekście self-leadershipu jest wysoki poziom sumienności, która zwiększa efektywność samoprzywództwa. Czy to oznacza, że osoba z niższym poziomem tej cechy nie może sięgnąć po samoprzywódzwto? Oczywiście, że nie. Jednak w przypadku niższego poziomu sumienności przydatna jest również ambicja doskonalenia umiejętności samodzielnego przewodzenia.
• mocne i słabe strony – znaczenie znajomości mocnych stron jest oczywista: wskazują nasze naturalne predyspozycje do określonych zadań. Jaką rolę jednak w tym przypadku pełnią słabe strony? Przede wszystkim są dla Ciebie sygnałem, jakiego rodzaju działania czy zadania mogą Cię wyczerpywać lub w przypadku jakich czynności możesz odwlekać ich wykonanie.
• osobiste wartości – jeśli chcesz podejmować świadome decyzje, muszą one opierać się na wartościach, które wyznajesz. Tylko wtedy będziesz zdeterminowany do realizacji wyznaczonego celu mimo przeszkód jakie mogą się pojawić.
• talenty oraz zainteresowania – bez ich znajomości nie będziesz wiedział w jaki sposób wykorzystać do pracy swoje mocne strony oraz jaką drogą pójść, aby zmaksymalizować swoje szanse na sukces.

Po drugie, konstruktywne myślenie i podejmowanie decyzji. Człowiek jest tak neurologiczne skonstruowany, że lepiej zauważa zagrożenia niż szanse. I chociaż niemożliwe jest „przeprogramowanie” tego schematu w stu procentach, to warto praktykować pozytywne nastawienie oraz wdzięczność. Dostrzegając uroki swojego życia, tego, co jest w Tobie najlepsze, będziesz w stanie podejmować właściwe decyzje. Ważna jest również wiara w zdolność do rozwijania i zmieniania zarówno rzeczy, jak też nas samych. Kontrola naszej reakcji na doświadczenia jest kluczowa w przypadku samoprzywództwa.

Po trzecie, planowanie i wyznaczanie celów. Skoro chcesz osiągnąć cel, musisz go nie tylko wyznaczyć, ale również określić w jaki sposób chcesz go osiągnąć. Te długoterminowe warto podzielić na tzw. kamienie milowe, a każdego z nich w pełni zoptymalizować w celu jego realizacji. Wyznaczanie celów to nie tylko działanie z zasadą SMART, ale również posiadanie planów awaryjnych czy również ustalenie odpowiedzialności za realizację poszczególnych etapów jego realizacji. Podsumowując: cele muszą być solidnie przemyślane, a ich osiągnięcie zaplanowane. Spontaniczne i intuicyjne działanie się w tym przypadku nie sprawdzi.

Po czwarte, doskonalenie motywacji. Ważnym elementem ukierunkowanego działania jest posiadanie odpowiednio wysokiej motywacji. Dlatego też ta powinna być powiązana z celem, który sobie wyznaczyłeś. Jeśli ten będzie wypływał z Twoich rzeczywistych wartości, utrzymanie odpowiedniego poziomu motywacji nie powinno być problematyczne. W kontekście motywacji istotne jest znaczenie siły woli oraz poczucia własnej skuteczności. Odwaga do podejmowania nowych, niewielkich działań, które mają doprowadzić do realizacji celu, jest dużym ułatwieniem w self-leadership.

Po piąte, umiejętność przyjmowania porażek. Niepowodzenia są na stałe wpisane w realizację celów. Kiedy się pojawią, istotny jest to jak do nich podejdziesz. Możesz się od razu poddać. Możesz jednak też spróbować dostosować swoje oczekiwania do napotkanej porażki. Samoprzywództwo nie wyklucza również okazywania sobie samowspółczucia w takich momentach. To jednak powinno iść w parze z wytrwałością w dążeniu do realizacji celu mimo niepowodzeń, jakie napotkasz po drodze.

Self-leadership – dla Ciebie i organizacji

Czytając o samoprzywództwie, być może zastanawiasz się w jaką rolę może ono odegrać w organizacji, w której pracujesz. Chęć samodzielnego kierowania sobą może budzić niekiedy poważne wątpliwości przełożonych. Chcę Cię jednak uspokoić, że coraz więcej organizacji docenia samodzielność pracowników. Ba! Pracodawcy coraz częściej jej od nich oczekują. Ponadto popularyzacja wirtualnych zespołów, z którą mamy do czynienia w ostatnich latach, wymaga zarówno od organizacji, jak też samych pracowników wypracowania odmiennych modeli zarządzania niż te, z których korzystali pracując stacjonarnie. Jak wskazują badania, samoprzywództwo pozytywnie wpływa na wyniki zespołów współpracujących na odległość[iii]. Poza tym rosnąca cyfryzacja i technologizacja organizacji będą coraz częściej stawiać pracowników przed koniecznością samodzielnego zarządzania swoją pracą.

Jak zatem widzisz, self-leadership to nie tylko umiejętność skutecznego zarządzania swoim rozwojem i zawodową karierą, ale również istotny element w funkcjonowaniu organizacji przyszłości.

[i] D. Miąskek, B. Bliźniuk, Samoprzywództwo i Spiral Dynamics – implikacje dla coachingowego stylu zarządzania [w:] Coaching Review nr 1/2014, s. 15-29.

[ii] M. Neuhaus, What Is Self-Leadership? Models, Theory, and Examples – https://positivepsychology.com/self-leadership/

[iii] Dr J. Samul, dr D. Szpilko, dr J. Szydło, Samoprzywództwo i zaufanie a wyniki wirtualnej współpracy zespołowej – https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2021/1011/101033-j-samul.pdf