Era zawodów się skończyła, nastała era kompetencji

Fakt, że wyuczone zawody i praca w jednej profesji odchodzą w przeszłość, nie jest nowością. Już od dawna zdajemy sobie sprawę, że w ciągu naszej zawodowej aktywności będziemy musieli zmienić zawód kilka razy. Jednak okres pandemii uwidocznił jeszcze bardziej coś, o czym także wiemy od dawna, ale dotąd w dużym stopniu nie przywiązywaliśmy do tego wagi: już dziś liczy się nie wyuczony zawód, a posiadane przez pracownika kompetencje!

Zawodowa ruletka

Jeszcze do niedawna wielu z nas wychodziło z założenia, że jest w stanie przewidzieć zawody, które w najbliższej dekadzie czy dwóch stracą na popularności lub wręcz znikną z rynku pracy. Już w pierwszej edycji raportu Future w 2019 r. pisałam, że w 2022 r. (to już teraz!) 54 proc. pracowników na całym świecie będzie musiało się przekwalifikować lub podwyższyć swoje kwalifikacje[1]. Wśród zagrożonych profesji znalazły się te, w których najprościej zastąpić człowieka zautomatyzowanymi rozwiązaniami. W ponad 90 proc. zagrożeni byli i nadal są:

• Sprzedawca telefoniczny – 99 proc.,
• Urzędnik bankowy/pocztowy – 97 proc.,
• Agent ubezpieczeniowy – 97 proc.,
• Bibliotekarz – 97 proc.,
• Księgowy/pracownik dz. płacowego i personalnego – 97 proc.,
• Recepcjonistka – 96 proc.,
• Sprzedawca/asystent sprzedaży – 95 proc[2].

O ile te prognozy wynikały z analizy wpływu coraz bardziej powszechnej automatyzacji i robotyzacji przedsiębiorstw, o tyle pandemia covid-19 udowodniła coś o wiele ważniejszego: istnieje również pula zawodów nieodporna na globalny kryzys społeczno-gospodarczy. Doskonałym tego przykładem jest branża finansowa, która jest od lat uważana za jeden z najbezpieczniejszych sektorów pod kątem stabilności zatrudnienia. Ostatni rok pokazał jednak, że w branży tej nie mogli czuć się bezpiecznie ani analitycy finansowi, ani księgowi/specjaliści ds. rachunkowości czy nawet finansowi dyrektorzy. W ciągu ostatnich dwunastu miesięcy doszło do spadku ofert zatrudnienia w ww. profesjach o odpowiednio 18, 6 i 45(!) proc[3]. Wszystkie powyższe dane wskazują jedno: praktycznie żaden zawód nie gwarantuje poczucia stabilności na lata.

Kompetencje na wagę złota

Skoro nauka w określonym zawodzie nie jest gwarancją stabilnego zatrudnienia w przyszłości, to czy jest jakiś sposób, aby mimo nieprzewidywalnych zmian społeczno-gospodarczych utrzymać się na rynku pracy przez najbliższe lata?

Zarówno ja, jak też wielu specjalistów od dłuższego czasu podkreślamy, że dzisiejszy rynek pracy nie wymaga od pracownika dyplomu w określonym zawodzie, ale właściwych kompetencji, które będzie mógł wykorzystać w wielu profesjach.

Jakie kompetencje są potrzebne? Chociaż ich grupy i rodzaje są różne, to specjaliści podkreślają, że oprócz tych twardych, związanych z posiadaną wiedzą równie ważne są kompetencje miękkie związane z szeroko pojętą komunikacją i relacją społeczną. Poniżej prezentuję kilka ciekawszych wizji na temat kompetencji przyszłości.

Kompetencje przyszłości 2025 wg WEF[4]

• Myślenie analityczne i innowacyjność
• Aktywne uczenie się i strategia uczenia się
• Kompleksowe rozwiązywanie problemów
• Myślenie krytyczne i analiza
• Kreatywność, oryginalność i inicjatywa
• Przywództwo i wpływ społeczny
• Wykorzystanie technologii, monitorowanie i kontrola
• Projektowanie technologii, programowanie
• Odporność (rezyliencja), tolerancja stresu i elastyczność
• Rozumowanie, rozwiązywanie problemów, ideacja

Kompetencje pracowników w 2037 r. wg DELAB UW [5]

• zaawansowane kompetencje cyfrowe i zdolności matematyczno-statystyczne
• umiejętność współpracy z innymi ludźmi oraz z inteligentnymi maszynami
• wysoki poziom inteligencji społecznej i empatii, umiejętność zapewnienia pomocy i wsparcia osobom starszym i niepełnosprawnym
• zdolność do zajmowania się wychowaniem i kształceniem dzieci i dorosłych
• uzdolnienia artystyczne i sportowe

Kompetencje przyszłości wg Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute[6]

Odkrywanie sensu

Umiejętność określenia głębszego znaczenia lub znaczenia tego, co jest wyrażane

Społeczna inteligencja

Umiejętność łączenia się z innymi ludźmi w głęboki i bezpośredni sposób, aby wyczuć i stymulować reakcje oraz pożądane interakcje

Myślenie adaptacyjne i niekonwencjonalne

Biegłość w myśleniu i wychodzeniu z rozwiązaniami oraz odpowiedziami wykraczającymi poza to, czego można nauczyć się na pamięć lub na podstawie reguł

Kompetencje międzykulturowe

Umiejętność działania w różnorodnych kontekstach kulturowych

Myślenie obliczeniowe

Możliwość tłumaczenia ogromnych ilości danych na abstrakcyjnych pojęciach i umiejętność rozumowania opartego na posiadanych danych

Umiejętność wykorzystywania nowych mediów

Zdolność do krytycznej oceny i rozwijania treści, która wykorzystuje nowe formy mediów oraz wykorzystanie tych mediów do przekonującej komunikacji

Transdyscyplinarność

Zdolność do odczytywania i rozumienia wielu pojęć z różnorodnych dyscyplin

Myślenie projektowe

Umiejętność prezentowania i rozwijania zadań oraz procesów pracy w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów

Zarządzanie obciążeniem kognitywnym

Umiejętność rozróżniania i filtrowania informacji pod kątem ich znaczenia oraz rozumienia w jaki sposób zmaksymalizować własne funkcje poznawcze z wykorzystaniem różnorodnych narzędzi i technik

Współpraca wirtualna

Zdolność do produktywnej pracy, zaangażowania i wykazywania aktywności jako członek wirtualnego zespołu

Kompetencje przyszłości wg WomenUpdate[7]

1. Kompetencje cyfrowe i techniczne

• Kompetencje inżynierskie
• Zaawansowane kompetencje cyfrowe
• Podstawowe kompetencje cyfrowe

      2. Kompetencje poznawcze

• Krytyczne myślenie
• Elastyczność poznawcza
• Kreatywność
• Rozwiązywanie złożonych problemów

       3. Kompetencje społeczne

• Współpraca z innymi
• Inteligencja emocjonalna
• Zarządzanie ludźmi
• Przedsiębiorczość

Klucz do sukcesu: talenty Twojego dziecka

Oczywiście teorii na temat kompetencji przyszłości jest wiele. Każda z nich rzuca jednak nowe światło na sposób, w jaki powinny być edukowane nasze dzieci. Być może część z nas nie zdaje sobie jeszcze z tego sprawy (przecież nasze dzieci zawsze będą dla nas maluszkami 😉), ale zagadnienie kompetencji przyszłości dotyczy przede wszystkim naszych potomków. Dlatego tak kluczową kwestią jest skupienie się już teraz na predyspozycjach dziecka, aby móc wesprzeć go w wypracowaniu drogi rozwoju zgodnej z jego naturalnym potencjałem. Tym bardziej, że niestety współczesny system edukacji nadal skupia się przede wszystkim na edukowaniu dzieci i młodzieży wg sztywnych, odgórnie ustalonych schematów z zupełnym pominięciem zainteresowań, kreatywności i indywidualizmu uczniów.

Co możesz zrobić jako rodzic? Przede wszystkim wspierać swoje dziecko w odkrywaniu samego siebie. Zachęcaj je do wnikliwej obserwacji swoich działań i decyzji, odkrywania tego jakiego rodzaju zadania i wyzwania sprawiają mu przyjemność, wskazywania impulsów pobudzających go do aktywności. Po co to wszystko? Tylko dokładna analiza własnych zachowań, hobby, ale też ograniczeń pozwoli Twojemu dziecku uzmysłowić sobie w czym jest naprawdę dobry. To pierwszy krok do odkrycia swojego potencjału.

Jaki jest kolejny? Test Gallupa! Dzięki temu prostemu narzędziu Twoje dziecko określi swoje mocne strony, co pozwoli mu na zupełnie skupienie się na tym, w czym jest dobre i do czego posiada wrodzone predyspozycje. Tylko będąc świadomym swoich talentów, będzie mógł rozpocząć skuteczną pracę nad kształtowaniem własnych kompetencji. Kompetencji, które nie tylko będą pożądane w przyszłości na rynku pracy, ale będą przede wszystkim w zgodzie z naturalnymi predyspozycjami Twojego dziecka. A sam doskonale pewnie wiesz, że o wiele łatwiej przychodzą te rzeczy, do których mamy wrodzony talent 😉

Mam nadzieję, że nie masz już najmniejszych wątpliwości, iż w edukacji Twojego dziecka ważniejsze są praktyczne umiejętności i kompetencje niż ukończenie bezwartościowego kierunku pełnego teoretycznej, niedającej się wykorzystać w praktyce wiedzy.

Jeśli chcesz – a wiem, że chcesz 😉 – skutecznie wspierać swoje dziecko w rozwoju osobistym i zawodowym oraz pomóc mu wybrać właściwy profil kształcenia w szkole średniej czy na studiach, to powinieneś wziąć udział w moim najbliższym webinaro-warsztacie dla rodziców. Już 19 stycznia 2022 r. o godz. 19.00 opowiem o tym jak pomóc dziecku odkryć swoje mocne strony, jakie narzędzia wykorzystać w wyborze właściwej ścieżki kształcenia oraz na czym się warto skupić w procesie edukacji, aby Twoje dziecko było przygotowane do wejścia na rynek pracy.

Czasu zostało już bardzo niewiele! Obowiązują zapisy:

https://bit.ly/3nam5xl

[1] ManpowerGroup, Rewolucja Umiejętności 4.0. Czy roboty potrzebują ludzi? 2019.

[2] DELAB UW, Aktywni+. Przyszłość rynku pracy 2017.

[3] GrantThorton, Rynek pracy w czasie covid-19. Jak przez kryzys gospodarczy spowodowany pandemią koronawirusa zmienił się rynek pracy w Polsce. 2021, s. 9.

[4] WEF, The future of Jobs Report 2020 – https://www.weforum.org/

[5] DELAB UW, Aktywni+. Przyszłość rynku pracy 2017, s. 33.

[6] Institute for the Future for the University of Phoenix Research Institute, Future Works Skills 2020, s. 8-12.

[7] WomanUpdate, Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej. Kobiety na rynku pracy w kontekście kryzysu gospodarczego. 2020, s. 15.